Begin juni. Op onze eerste dag terug in Zuid-Bretagne bezochten we Vannes, hoofdstad van de regio Morbihan. Reden van ons bezoek: de culinaire geneugten van de stad ontdekken. Maar eerst trokken we tijd uit voor een kort stadsbezoek.
Tijdens eerdere reizen in Bretagne werden Stef en ik altijd aangetrokken door (vaak tijdelijke) fototentoonstellingen in kuststeden, veelal in het stadsbeeld. Overwegend met zwart-witfoto’s uit de vorige eeuw, hier en daar ook kleurrijke beelden van hedendaagse fotografen.
Schuilen aan de kust
Die woensdag in juni ontdekken we in Vannes, in Le Kiosque op de Esplanade Simone Veil, een tijdelijke fototentoonstelling genaamd Marins d’Orgueil (trotse zeelieden).
Enkele van de foto’s herken ik. Ik heb ze al eerder gezien, alleen kan ik mij niet meer herinneren waar.
We raken in gesprek met de dame aan de balie die vol lof is over de fotograaf, Jacques de Thézac (1862 – 1936). Uit haar verhaal maken we op dat het dezelfde de Thézac is die de Abris du Marin oprichtte.
En daar weten we toevallig meer van want in september 2017 strandden we op een loodgrijze dag in het Zuiden van Finistère in het stadje Sainte-Marine. De regen gutste naar beneden en het zag er niet naar uit dat er rap een opklaring zou volgen. We vonden even een schuilplaats in een mooie kapel waar kleine, kleurrijke replica’s van vissersboten en een beeld van Sint-Barbara herinnerden aan het maritieme verleden van deze kustplaats. Een foto van het interieur van deze kapel nam ik op in Terug naar Finistère – Het vervolg.
In Sainte-Marine ontdekten we ook een ander stukje erfgoed, het enige nog in zijn soort: een ‘Abri du Marin’. In het begin van de vorige eeuw vond je deze (schuil)huizen terug in verschillende havenstadjes langs de Bretonse kust. Nu rest alleen nog deze Abri in Sainte-Marine.
Op Wikipedia vind je er een oude foto van terug. Een eeuw later lijkt de gevel amper veranderd.
Welgesteld en weldoend
De oprichter van deze Abris du Marin was dus Jacques de Thézac, een welgesteld Fransman die zijn tijd en geld stak in projecten ter verbetering van het leven van vissers. Telkens ze terug aan wal waren, vonden de vissers de nodige afleiding in deze Abris. Hier kregen ze ook les in o.a. EHBO en het voorkomen van besmetting door tuberculose, en werd de alcoholproblematiek onder zeelieden besproken én aangepakt.
Jacques de Thézac had als tiener al een voorliefde voor het zeilen omdat hij op die manier de vissers aan het werk kon zien op het water. Hij kreeg oog voor de zware omstandigheden aan boord van hun boten en besloot in 1898 actie te ondernemen om hun levensomstandigheden te verbeteren.
Pionier de Thézac wijdde zijn leven niet alleen aan het welzijn van de vissers, iets dat hem een heldenstatus opleverde; hij maakte ook foto’s van de visvangst, van het harde leven op de boten en in de vissersdorpen. Zijn portretten zijn vaak aangrijpend.
Campagne
Midden juni, terug thuis, duik ik in ons fotoarchief van Bretagne en stoot ik op een beeld dat ik ook zag op de tentoonstelling in Vannes. De foto hing ook in botenmuseum Port Musée, tijdens ons bezoek, nu bijna twee jaar geleden.
Deze foto uit het begin van vorige eeuw was onderdeel van een sensibiliseringscampagne waarin men vissers wilde overtuigen van het belang van reddingsvesten. De jongen links vooraan ziet er nog heel jong uit, te jong zelfs om dit zware beroep uit te oefenen.
De foto getuigt van een ver verleden maar de man rechts in beeld lijkt wel uit uit een ander, recenter, tijdperk te stammen. Het zonlicht op zijn gezicht maakt dat hij, naar mijn gevoel, niet past in het donkere beeld.
Fotografie en megalieten
Een andere liefhebber van de fotografie combineerde het maken van foto’s met archeologie en opgravingen. Iets minder heldhaftig kan je denken, maar wat hij als autodidact presteerde is opmerkelijk.
Zacharie Le Rouzic (1864 – 1939), geboren en getogen in Carnac, was een pionier van de Bretonse archeologie en een van de belangrijkste archeologen van de 20e eeuw.
Op zijn tiende stopte Le Rouzic noodgedwongen met school en ging hij in dienst bij James Miln, een Schotse archeoloog die de megalithische sites in Carnac bestudeerde. Daar vatte de jonge Le Rouzic zijn fascinatie voor archeologie op.
Hij was gepassioneerd door de prehistorie en blonk uit als megalieten-expert. Daarnaast maakte hij zich fotografische technieken eigen en specialiseerde hij zich in wetenschappelijke fotografie. Van een aantal van zijn foto’s liet hij ansichtkaarten drukken om zo meer mensen bewust te maken van het bestaan van de megalithische sites.
Tijdens zijn carrière inventariseerde Zacharie Le Rouzic meerdere megalithische sites, waaronder ook de Cairn de Gavrinis, waarover ik schreef in een eerder bericht.
In het Maison des Mégalithes – het bezoekerscentrum van Les Alignements du Ménec (de beroemde menhirrijen in Carnac) – ontdekten we vorig jaar enkele van de werken van Le Rouzic. Ze zijn indrukwekkend en kaderen in een expo samengesteld door Le Rouzics achterkleinkind Gwenaëlle Wilhelm-Bailloud en diens vader.
Er gaat een zekere fascinatie uit van die 6.000-jaar oude stenen in Carnac (en daarbuiten) want het blijft moeilijk te vatten hoe mensen in de prehistorie erin slaagden om deze megalithische sites aan te leggen.
Uit een filmpje in het bezoekerscentrum blijkt dat er nog veel ruimte is voor ontdekkingen op dit gebied, ook omdat er een reële kans bestaat dat er zich onder de zeespiegel nog meer van deze sites bevinden.
Voer voor archeologen.
Menhirs zaaien
In datzelfde bezoekerscentrum is er ook een winkeltje waar je boeken en leuke spullen kan kopen die gelinkt zijn aan o.a. de prehistorie en (hoe kan het ook anders) de avonturen van Asterix.
Ze hebben er ook de authentieke ‘Graines de Menhir’, blokjes Bretons graniet die je in een vochtige, Keltische bodem moet zaaien, bij voorkeur op een rij, aldus de handleiding. ? Dan geef je ze even vaak water als dat het regent in Bretagne (vaak dus). Ze besluiten met: ‘La Croissance est très lente les Premiers Siècles’.
Ik vind dit schitterend. Er is zelfs een website van, waarop te lezen staat dat de kweek van menhirs perfect legaal is in Bretagne. Wil je ze in een andere Franse regio telen, dan moet je je er eerst van vergewissen dat het wettelijk toegestaan is in die regio.
Zalig toch … Ik hou van dit soort humor. ?
Redder op zee
Nog even terug naar Port Musée in Douarnenez. In In & op het water schreef ik dat tijdens ons bezoek een stukje van het museum gewijd was aan redders en reddingsacties van meer dan een eeuw geleden.
Een foto in datzelfde bericht toont een schilderij van Paul Abram uit 1897. Het is het portret van een forsgebouwde man in zijn redderstenue: een hoed, oliejas en een reddingsvest van kurken plankjes om zijn middel. Die man was Jacques Le Du (1875 – 1912) ‘1er Patron du Bateau de Sauvetage de Douarnenez’. Met de weinige middelen waarover ze in die tijd beschikten, wist deze kapitein de levens van velen te redden. Ik meen mij te herinneren van verschillende honderden mensen. Le Du werd hiervoor terecht onderscheiden als held.
Dit blogbericht startte met een enkele foto, die van de campagne voor het dragen van reddingsvesten. Al gauw ontdekte ik verbanden met andere verhalen en kreeg mijn bericht een thema. In het collectieve geheugen van de Bretonnen krijgen nog vele andere helden een plaats. Dit zijn slechts enkele namen die mij bijbleven.
Dit bericht werd het opstapje naar een bericht over helden van nu, meer bepaald de vrijwilligers van de SNSM, redders op zee. Op een van onze logeeradressen bleek de gastheer kapitein van een reddingsboot te zijn. Op vraag van Stef mochten we foto’s maken op de boot, en we kregen er ook nog een woordje uitleg bij.
Praktisch
Le Kiosque, Esplanade Simone Veil (Rive droit du Port) – Vannes (Morbihan)
Botenmuseum Port-Musée, Place de l’Enfer, Douarnenez (Finistère)
Bronnen
http://audierne.info/loeuvre-de-jacques-de-thezac/ ‘Les pêcheurs bretons et les Abris du Marin’ van Frédéric TANTER, Editions Sked. 1995. ISBN 2.910013.00.8
https://en.hotel-tumulus.com/237-history-news/1008-biography-of-zacharie-le-rouzic.html
https://fr.wikipedia.org/wiki/Zacharie_Le_Rouzic
Je moet inloggen om een reactie te plaatsen.